هو الجمیل
گزیدۀ ای از دیوان
عالی شیرازی
(نسخۀ خطی ۱۱۶۵۰ کتابخانه آستانقدس رضوی)
به خطِّ
شاهین برجسته ثانی
گردآوری و تصحیح به اهتمام
مهدی قربانی«انیس الکتاب»
به نام خداوند بخشنده مهربان
عالی شیرازی – شاعر و خوشنویس(قرن ۱۳ ق)
میرزا محمد حسین بن میرزا محمد شریفی شیرازی متخلص به عالی از شاعران قرن سیزده، دوره قاجار و از خاندان های معتبر شیراز است. دیوان اشعار بر جای مانده از وی در بردارنده ۲۱۰۱ بیت، در قالب قصیده، قطعه، غزل و رباعی است. قالب مسلط دیوان اشعار عالی غزل و سبک رایج در دیوانش بازگشت ادبی است. شعر عالی از ویژگی های فکری قرن سیزده که به طور کلی در ادبیات فارسی رواج داشته، برخوردار است؛ وی همان گونه که در زبان، پیرو قدما بوده در طرح موضوع و مضمون نیز مقلد ایشان بوده است و می توان گفت که هم چون معاصران خود به بازآفرینی مضامین و موضوعات قدما به زبان قدما مشغول بوده است؛ در قصایدش اندیشه ناصرخسرو؛ اخلاقیات، زهد، حکمت، پند و اندرز منعکس است و در غزل هایش از همان عشق و هجر مطرح شده از سوی حافظ و سعدی بار دیگر سخن می راند و اساسا عمده درونمایه غزل هایش عشق و هجر است؛ همچنین مورد توجه شاعری چون رهی معیری بوده است. عالی از انواع موسیقی (بیرونی، کناری، درونی)، صنایع بدیعی و صورخیال در اشعارش بهره برده است تا شعری موزون و آهنگین و خیال انگیز و تاثیرگذار پدید آورد. شاعر، شیعه مذهب اثنی عشری و ارادتش به پیامبر و اهل بیت در اشعارش مشهود است. به استناد تذکره ها شاعر خوشنویس بوده و خود نیز به آن اشاره کرده است.
و امّا ؛ تنها نسخه خطی دیوان اشعارش تحت شماره ۱۱۶۵۰ در کتابخانه آستانقدس رضوی نگهداری می شود، نسخه دارای ۱۶۵ صفحه است که صفحه اول و دوم کتاب آن افتادگی دارد.اشعاراز صفحه ۲ با این بیت آغاز می شود که ادامه قصیده ای است در مدح رسول گرامی اسلام «صلی الله علیه و آله وسلم»:
زبعد آن زُحل آورد سر ز شرق برون به خشم و کین نگران گشته از یمین و شمال
انجام کتاب:
خطبه خاتمه کتاب است که به عربی نگاشته شده و تاریخ نگارش سنه ۱۲۱۹ رقم خورده است. این نسخه منحصر بفرد، تک نسخه ، و تا به حال نیزچاپ نشده است ، اکنون که در شرایط کنونی کشور بلحاظ گرانی بیش از حد اعتدال در هزینه های حروفچینی ، کاغذ و…؛ چاپ و نشرکتاب وآثارادبی و هنری، توجیه ندارد.
نگارنده صرفاً در جهت احیا و معرفی این اثر به گزیدۀ ای از نسخه و گزینش قصیده ،و غزل، برخی از قطعات و رباعیات نسخه که ۷۲ رباعی است بسنده کرده، آن را به زیورکتابتِ هنرِخوشنویسی توسط استاد شاهین برجسته ثانی آراسته می نمایم، تا به یادگار بماند؛ امیدوارم خوانندگان عزیز با دعای خیرنگارنده را یاد نمایند.
و من الله توفیق والتکلان
مهدی قربانی«انیس الکتاب»
پژوهشگراسناد و نُسخِ خطی
مشهد مقدس رضوی
۶ خرداد ۱۴۰۲ خورشیدی
هفتم ذی القعده ۱۴۴۴ هـ ق
آغاز نسخه
انجام نسخه
