بوستان کوهسنگی مشهد که از صدسال گذشته در جنوب مشهد، محلی برای تفرج و تفریح مردم بوده است، تاریخ ریز و درشتی را در دل خود حفظ کرده است. می توان گفت هر بخشی از این بوستان که در گذشته خارج از شهر مشهد محسوب می شده است، حرفی برای گفتن دارد؛ از مجسمه هایی که۸۵سال پیش دور استخر آن جانمایی شدند و از آن ها فقط شیرهای سنگی باقی مانده است تا دو آرامستانی که در دامنه دو کوه آن واقع شده اند. در این گزارش اما به آرامستان کمتر شناخته شده ای در دامنه شرقی بوستان کوهسنگی سر زدیم که زمانی محل عبادت چندتن از عارفان و علمای مشهدی بوده است و به درخواست خودشان آنجا دفن شده اند. این آرامستان کوچک که با نام مقبره عرفا شناخته می شود، در مجاورت آرامگاه میرزاابراهیم رضوی واقع شده است. در این گزارش از همراهی مهدی قربانی، پژوهشگر مشهدی که مشغول تألیف کتابی درباره عارفان خراسان با عنوان «تذکره العارفین» است و در این کتاب به معرفی عارفان بوستان کوهسنگی پرداخته، بهره بردیم.
۸ قبر در دامنه شرقی کوهسنگی
برای رسیدن به آرامستان عرفا باید تا بوستان کوهسنگی رفت و از آنجا خود را به انتهای خیابان رودکی رساند. بااینکه مردم به خوبی آرامگاه میرزاابراهیم رضوی، واقف بزرگ عصر صفوی را که در انتهای بولوار شهیدبهشتی واقع شده، می شناسند، آرامستان عرفا در انتهای خیابان رودکی، چندان شناخته شده نیست. البته آن طورکه مشخص است، آرامگاه رضوی چند سده پیش از آرامستان عرفا وجود داشته است.
اما در انتهای خیابان رودکی و با ورود به بوستان کوهسنگی، باید مسافتی را از روی یک پل سنگی بزرگ طی کرد تا به سکوی نوسازی رسید که هشت سنگ مزار قدیمی، زیر سایه درختان بید گسترده شده است، درست در دامنه شرقی بوستان کوهسنگی. در فصل‌اول کتاب «گورستان های شهر مشهد و نامداران مدفون در آن ها» نام این آرامستان با عنوان «مقبره چند تن از علمای دینی مشهد در جوار کوهسنگی» آمده است؛ آرامستانی غیرفعال که آخرین فرد، به سال ۱۳۵۰خورشیدی در آن آرمیده است.
اما روی المان(نماد) معرفی این مکان، «مزار عرفا» قید و نوشته شده اینجا محل دفن چندتن از بزرگان عرفان و فلسفه مشهد در قرن چهاردهم است و در ادامه چهارتن از این نامداران را معرفی کرده است. در معرفی نامه نوشته شده که دامنه این کوه، محل عبادت برخی از این عارفان بوده است و حتی وصیت کرده اند که همین جا دفن شوند. آن طورکه مهدی قربانی می گوید، از هشت سنگ قبر، چهار سنگ، متعلق به چهار عارف و شخصیت علمی و فقهی مشهد قرن چهاردهم است و چهار سنگ قبر دیگر، متعلق به افراد اسم و رسم داری نیست.
اما دور یکی از سنگ قبرها نرده کشیده شده است؛ سنگ قبری متعلق به شیخ اسدا… بن محمدحسن یزدی مشهور به «هراتی»، شاگرد مرحوم نخودکی، که شیخ، او را از اولیای اهل حق و اکابر اهل کشف و یقین می دانست و نخستین عارف خفته در این دامان به سال ۱۳۰۵خورشیدی است.
۱۰۰عارف خراسان در تذکره العارفین
قربانی که پژوهشگر و احیاگر اسناد و نسخ خطی است و در بیش از ۳۰سال پژوهش شخصی تاکنون ۳۱عنوان کتاب منتشر کرده است، درباره دلیل نوشتن کتاب «تذکره العارفین» می گوید: از حدود هشت سال پیش شروع کردم به جمع آوری اطلاعات درباره عرفای خراسان تا به شیخ سیف ا… ایسی رسیدم. وقتی سنگ مزار ایشان را در کوهسنگی یافتم، متوجه شدم اساتیدشان، محمدتقی میرزا عسکری حسینی رضوی و شیخ اسدا… بن محمدحسن یزدی که شخصیت های برجسته ای زیردستشان به اجتهاد رسیده اند، در کنار شیخ ایسی آرمیده اند. این بود که تحقیقاتم را گسترده تر کردم و درنهایت به صدتن از عرفای معاصر خراسان رسیدم که در کتابم معرفی شده اند.
او امیدوار است تا پایان امسال، تذکره العارفین چاپ و منتشر شود.
مقبره عرفا می تواند موزه سنگ شود
به گفته آقای قربانی هرکدام از سنگ قبر ها برگی از دفتر زندگی علمای آرمیده در این آرامستان هستند که می توان با دانستن و نوشتن از آن ها به کتابی تبدیلشان کرد. او در همین زمینه، به سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد کرده است که این آرامستان به موزه سنگ تبدیل شود. این پژوهشگر می گوید: میراث فرهنگی تعداد زیادی سنگ قبر از شخصیت های مختلف خراسان دراختیار دارد که به مرور زمان جمع آوری شده است؛ سنگ هایی نفیس مربوط به آدم های اسم و نسب دار. درواقع با همراهی شهرداری، می توانند تعدادی از سنگ ها را روی دیواره های اینجا نصب کنند و بخشی با نام «شهر سنگ» یا «موزه سنگ» ایجاد کنند که بی شک مراجعه به آن برای بهره برداری علمی بسیار زیاد خواهد بود.
