چند مهد عُلیا
آقای دکتر رضا کسروی در کانال وقایع اتفاقیه؛ پژوهشی جامع در این باره انجام داده اند که عیناً آورده ایم:

فهرست کسانی که در ایرانِ عصرِ قاجاریه لقبِ «مهدِ عُلیا» داشته‌اند (مهدِ عُلیا و سِترِ کُبری)

پژوهش از رضا کسروی
۱۵ تیر ۱۴۰۲

۱) مهدِ عُلیای بزرگ (اول): دختر محمد آقای عزّالدینلو و مادرِ فتحعلی‌شاه قاجار
۲) مهد علیای ثانی (دوم): نبات‌خانم دختر امین‌الدّوله (سپس رکن‌الدّوله) میرزا محمد خان قاجار دولّو بیگلربیگیِ طهران؛ زن عباس میرزا و مادر محمدشاه قاجار. در روز سه‌شنبه ۲۱ جمادی‌الثانی ۱۲۱۷ ق. با همین لقب به عقد عباس میرزا درآمد.
۳) مهد علیای سوم: ننه‌خانم بارفروشی خواهر ملا عبدالله؛ از زنان فتحعلی‌شاه و مادرِ کامران میرزا، اورنگ میرزا، بزم‌آراخانم و خرّم‌بهار‌خانم احترام‌الدّوله (زن میرزا فتحعلی خان صاحب‌ دیوان)
۴) مهد علیای چهارم: مَلِک‌جهان‌خانم دختر امیر محمدقاسم خان قاجارِ قوانلو، از زنان محمدشاه و مادر ناصرالدین شاه قاجار. ایشان، مشهورترین شخص با لقبِ مهد علیا است.

۵) مهدِ علیای پنجم: فخرالسّلطنه، دختر بزرگ مظفرالدین شاه که لقب وی در اوایل شوّالِ ۱۳۱۹ قمری از فخرالسّلطنه به مهدِ علیا ارتقاء یافت.

مطالعه ادامه مطلب

چرا با حجاب شدم؟
و امّا بعد از اعتراضات مردمی که ازاواخر شهریور سال ۱۴۰۱ در کشور بوجود آمد، بعلت رفتارهای نادرست در امر و به معروف و نهی از منکر از طرف ماموران اجرایی، برخی از جوانان کشور از روی لج و لجبازی، ناگزیر حجاب خود را کنار گذاشتند و آزادانه در کوچه و خیابان براه افتادند.
حال با گذشت چندین ماه ازاین وقایع اسفناک و علیرغم این که از طریق قانونی فشارهایی برای جلوگیری از بی‌حجابی اعمال می شود، نه تنها این رفتار لجبازانه مدنی کاهش نیافته بلکه روز بروز شاهد افزایش آن هم هستیم.
با کمال تاسف باید گفت دوربین‌های آشکار و مخفی و تعیین جریمه و محرومیت‌های اجتماعی و…، بنظرم هیچ کدام موجب نخواهد شد تا بانوان بی‌حجاب، محجبه شوند این راباید کارشناسان روانشناسی و اجتماعی بدانند و رفتار خود را با این پدیده عوض کنند.
امام رضا علیه السلام فرمودند: رَحِمَ اللّه ُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا … یَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یُعَلِّمُهَا النّاسَ، فَاِنَّ النّاسَلَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعونا؛ امام رضا علیه السلام فرمودند: رحمت خدا بر بنده اى که امر ما را زنده کند… دانش هاى ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایى هاى سخنان ما را مى دانستند، از ما پیروى مى کردند.(هزار و یک رضوی به نقل از: معانى الأخبار ، ص ۱۸۰، ح ۱)
باری! از این حدیث امام رضا علیه السلام الگو بگیرید و زیبایی دین را درست بمردم آموزش دهید، دین و اعتقادات دینی از صدر اسلام امری کاملاشخصی بوده ونباید حکومتی باشد، امروزه مردم آگاه هستند و احکام دینی را با زور و اجبار نمی‌پذیرند و هرکس باید خودش خیر و صلاح خود را در انتخاب دین و مدهب و پوشش انتخاب کند و نباید کسی را برای اعتقادات دینی و نوع پوشش تحت آزار و اذیت قرار داد زیرا هرگونه فشارنتیجه معکوس می‌دهد و به ضرر اسلام است و بارها و بارها این امر تا بحال برای همه ثابت شده است.
در همسایگی ما دختر جوانی وجیه و با حسن جمال و کمال که شل حجاب بود و در عین حال برای نماز جماعت در مسجد هم شرکت می‌کرد. چندین بار هم از نگارنده پرسش‌هایی برای کارهای تحقیقاتی خود مطرح کرده و راهنمایی گرفته بود، در جریان این اعتراضات حجاب خود را برداشت، اخیراً دیدم مجدداً کامل محجبه شده و بسیار هم برحجابش پافشاری دارد تشویقش کردم و گفتم ماشاالله زیباتر شده اید؛ خنده ای کرد و گفت ممنون حاج اقا؛ پرسیدم میشه بگویید ؛ چرا با حجاب شدید؟
ایشان گفت : واقعیت این که حاج آقا ؛ از وقتی حجابم را برداشتم روزانه بیش ده بار مورد متلک و تیکه انداختن چشم چرانها بودم و دیدم حتی توی ماشینم امنیت ندارم و احساس آرامش نداشتم، لذا تصمیم گرفتم با حجاب شوم و الحمدلله از روزی که با حجاب شده ام هیج کس بمن نگاه هم نمی‌کند و براحتی رانندگی و تردد می کنم و کاملا احساس امنیت دارم.
ایشان در حالی که من را بعنوان یک شخص پژوهشگر و نویسنده کتاب‌های مذهبی و اهل مسجد می‌شناسد. هیچ وقت به پوشش وی گیر ندادم و همیشه با رفتاری انسان دوستانه و پدرانه به پرسش‌های ایشان پاسخ دادم.
قطعاً این رفتار من و برخوردهای چشم چران‌ها در روحیات او تاثیر گذاشته و بالاخره راه درست و پوشش مناسب را برگزیده است.
این خاطره برای و ثبت در تاریخ نگاشته باشد تا به یادگار بماند و ان شاالله تعالی در رفتار آمران به معروف و ناهیان از منکر و …، نیز اثر مثبت داشته باشد.
والسلام علی من التبع الهدی
۲۴ خرداد ماه ۱۴۰۲ خورشیدی
مشهد مقدس رضوی

دَقیق چیست؟ و دقّاق کیست؟

گاه کلمه‌ای را بارها بکار می بریم، ولی اگر بخواهیم آن را شرح بدهیم و معنی آن را برای مخاطب بیان کنیم، چه بسا تعریف آن برایمان ممکن نباشد.

کلمه دَقیق از آن جمله است که کتاب معارف و معاریف ص ۴۲۸ چنین آمده است:
دَقیق: باریک، تنک، ریز، آرد. در حدیث است :«لاتکونوا کالمنخل: یخرج منه الدقیق الطیب و یمسک النخالۀ ». یعنی : مانند الک مباشید که آرد پاک را از خود بیرون می دهد و سبوس را در خود نگه می دارد.(بحارالانوار: ۱/۱۴۵)
در کتاب جامع السعادت مهدی نراقی جلد ۲ صفحه ۴۰۷ این حدیث چنین آمده است:« لا تکونوا کالمنخل یخرج منه الدقیق الطیب و تبقی فیه النخاله »
عن ابی هاشم الجعفری قال سمعت ابا محمد(ع) یقول: «من الذنوب التی لانغفر قول الرجال»: «لیتنی لااؤاخذ الاّ بهذا». فقلت فی نفسی: «ان هذا الدقیق»! ینبغی للرجل ان یتفقد من امره و من نفسه کل شیء فاقبل علیّ ابو محمد (ع)، فقال: « یا ابا هاشم! صدقت، فلزم ما حدثت به نفسک، فن الاشراک فی الناس اخفی من دبیب الذر علی المسح الاسود».(بحارالانوار: ۵۰/ ۲۵۰)
عن ابی عبدالله (ع): «کان علی (ع) لاینخل له الدقیق »(بحار الانوار: ۶۶/۳۲۴). علی بن جعفر، قال سأله (یعنی اخاه موسی بن جعفر(ع) عن الدقیق یقع فیه خُرء الفار: «هل یصلح اکله اذا عجن مع الدقیق»؟ قال : « اذا لم تعرفه فلا باس، وان عرفته فلتطرحه مع الدقیق». بحار الانوار: ۸۰/۱۰۸)

دقّاق: در لغت نامه دهخدا چنین آمده است:
دقّاق. [ دَق ْقا ] (ع ص ، اِ) آردفروش . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). منسوب به دقیق که اشتغال به عمل آرد را می‌رساند. (از الانساب سمعانی ). || آنکه آرد بسیار دارد. (از اقرب الموارد). || کوبنده ٔ چیزی . (غیاث ) (آنندراج ). || قصار، که جامه را می کوبد. (غیاث ) (آنندراج ). گازر. (ناظم الاطباء).
دقّاق. [ دَق ْ قا ] (اِخ ) لقب حسن بن محمدبن دقّاق نیشابوری، مشهور به ابوعلی دقّاق، عالم قرن چهارم هجری است.
والسلام.
فروردین ۱۴۰۲

گازُرگاه طبس کجا بوده؟
به منظور معرفی نسخه خطی «مجالس العشاق» نوشته ی کمال الدین حسین بن اسماعیل گازرگاهی طبسی، فرصتی دست داد تا این سئوال را مطرح کنیم که ؛ گازرگاه طبس کجا بوده ؟ لذا ابتدا به تعریف و معنی گازرگاه می‌پردازیم:
گازر. [ زُ / زَ ] (ص ، اِ) جامه شوی . سپیدکار . قصار. حواری . (بلعمی ). مقصر، تخته ٔ گازر. (منتهی الارب ):
رخ تو هست مایه ٔ تو اگر مایه ٔ گازران بود خورشید.(کسایی مروزی )
خلق را بخدای بخواند (عیسی ) و با وی هیچ کس نبود از اول که از زمین بیت المقدس بیرون شد. دوازده تن بودند از گازران و گازر را به تازی قصار خوانند و حواری نیز خوانند. (ترجمه ٔ طبری بلعمی ).
جامه ٔ پر صورت دهر ای جوان چرک شد و شد بکف گازران (بنگرید لغت نامه دهخدا)

****
و امّا ؛ در گذشته‌های دور گازر گاه در همه شهرها و روستاها و کاربرد است. آن جا معمولاً محلی در سرچشمه ی آب قرار داشته است.مردم برای شستشوی لباس و فرش و رختخواب و… به محل سرچشمه می‌رفتند. در آن جا حوضچه‌ای جداگانه درست کرده و با انشعاب آب از چشمه این حوضچه را پر آب کرده و مردم برای شستشو بدان جا می رفتند و آب ناشی از شستشوی البسه و…بطرف باغات و مزارع روان می‌شده است و با آب شرب تداخل نداشته.
افرادی هم حرفه و شغل آنان شستشوی لباس، نخ قالی، پشم، نمد و… بوده که در قبال این عمل و انجام کار؛ دستمزد دریافت می‌کردند که به این افراد «گازر» می گفتند.

مطالعه ادامه مطلب