کتاب فی الفلاحه (کتاب علم فلاحت)

کارشناس تلخیص و تحقیق: بزرگ عالم زاده
این نسخه‌ی خطیِ بسیار نفیسی است در علم فلاحت و کشاورزی …..
مؤلف کتاب: یونیوس بن اباطیولیوس بیروتی،از دانشمندان علم فلاحت و گیاهان طبی در نیمه ی اول قرن سوم میلادی است.وی کتاب را به زبان یونانی نوشته است و به عربی ترجمه شده . اما مترجم کتاب معلوم نیست. تاریخ تحریر کتاب به زبان عربی یکشنبه ششم شعبان سال 732 هـ ق است.
این نسخه بسیار نفیس، مبتنی بر اقوال: فلورنطینوس،لاونطینوس، طارنطینوس،دیوفنطی، افریقاوس و چند مقاله از نیقاوس ویک کتاب موسوم به قنطرلیا است.
این کتاب به نَسخِ جلی نوشته . محتوای کتاب در چهارده مقاله تنظیم شده و هرمقاله مشتمل برچند باب است.
این نسخه خطی ارزشمند از لحاظ محتوی،کتاب جامع و مجموعه¬ای از چند علم است در علم فلاحت و کشاورزی،ابواب آن بدین قرار است:در باب تغییرات جوّی و نوع کشت در فصول مختلف،درباب ستاره شناسی، در نوع آب و قابلیت آن برای آبیاری زمین،در شناخت آفات نباتی و دفع آن، در درمان گیاهان آفت¬زده، در ایجاد تاکستان و غرس انواع مو، در تهیه¬ی شیره ی درختان، در تهیه روغن از گیاهان، در تهیه شیره انگور، در بیان باروری درختانی که از طریق بذر کشت می شوند،یا از طریق غرس نهال و شاخه(قلمه).
در انواع پیوند، در کیفیت کشت انواع: تنقلات،حبوبات،صیفی جات،در باره پرورش زنبور و نحوه‌ی عسل‌گیری و نوع عسل و کیفیت آن را ارتباط داده به گیاهان طبیعی .
در باب هوا شناسی از لحاظ تناسب با کشت، در باره¬ی زمین شناسی و خاک شناسی از لحاظ حاصل خیز بودن برای کشت گیاهان،حتی در باره باران اول سال و خواص آن از نظر آبیاری و این که در خاک چه بذری را پرورش می دهد و نیز باران آخر سال چگونه است.
معرفی گیاهانی که در تمام فصول سال سبز هستند و خزانی ندارند. در شناسایی انواع کود کشاورزی برای پرورش زمین. در مورد زمان کشت مو و محصول انگور، در باب کشت زیتون و روغن گیاه¬ها . حتی در باب دامپروری و شناخت حیوانات و درمان آن¬ها.
در باب پرورش طیور و صد ماهی.
باید عرض کنم این نسخه خطی بسیار نفیس در پایان به عنوان یک کتاب طبی هم اشاره به برخی از بیماری‌ها نموده است.
واقف کتاب به نام فاضل خان است که وقف کتابخانه¬ی مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نموده.
مشخصات این نسخه خطی : تاریخ تحریر شعبان 732 هـ ق .
عناوین به شنگرف و اغلب به سیاهی است،کاغذ نخودی ضخیم، هرصفحه 17 س،162 گ،جلد تیماج قهوه¬ای .
کارشناس:بزرگ عالم زاده